W ówczesnym świecie internet jest przestrzenią, która buduje, łączy oraz rozwija różne sfery życia człowieka. Możemy bez ograniczeń korzystać z wiedzy i usług jakie on oferuje oraz dotrzeć do nieograniczonej liczby osób, które mogą być zainteresowane produktem, usługą czy jakąś formą leczenia. Zatem pojawia się pytanie dlaczego psychoterapia nie może korzystać z tej przestrzeni i możliwości? Pojawia się tu termin – psychoterapia online. Pytania dotyczące tego czy prowadzić psychoterapię przez Skype’a oraz czy to skuteczna metoda jest jednak drugorzędne względem tego jaka to metoda psychoterapii, jakie są techniki, którymi psychoterapeuta się posługuje oraz względem tego jakich trudności doświadcza pacjent.
Psychoterapia Poznawczo – Behawioralna.
W środowisku psychoterapeutycznym od bardzo dawna trwa debata nad tym czy jest możliwa psychoterapia online i na ile jest skuteczna w leczeniu pacjentów. Prowadzone są różne badania, które miałyby potwierdzać skuteczność takiej formy leczenia. Badania te dotyczą głównie Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej (CBT) oraz interwencji kryzysowej, gdyż są to formy leczenia ograniczone w czasie. Co więcej dotyczą specyficznych zaburzeń i konkretnej metody ich leczenia opartej na podejściu CBT. Przykładowym artykułem zawierającym opis różnych badań jest Delivery of Evidence-Based Psychotherapy via Video Telehealth, Daniel F. Gros & Leslie A. Morland & Carolyn J. Greene & Ron Acierno & Martha Strachan & Leonard E. Egede & Peter W. Tuerk & Hugh Myrick & B. Christopher Frueh, 7 July 2013. W skrócie skuteczność terapii behawioralnej prowadzonej online została potwierdzona w leczeniu napadów paniki, tików u dzieci, depresji u dzieci, nadużywaniu alkoholu, tytoniu oraz narkotyków, syndromu stresu pourazowego, fobii społecznej, oraz bulimii oraz w leczeniu lęku i objawów depresyjnych. Warto podkreślić, że w tych badaniach psychoterapia online była tylko częścią leczenia – poprzedzała lub kontynuowała wcześniejszy kontakt indywidualny bądź grupowy oraz to, że mowa jest o zmniejszeniu nasilenia objawów oraz utrzymywaniu się takiego stanu poprawy przez określony czas. Nie ma tu dowodów potwierdzających trwałe wyleczenie z powyższych jednostek chorobowych tylko mowa jest o utrzymywaniu się poprawy, abstynencji bądź obniżeniu nasilenia objawów przez określony w badaniu czas po terapii. Treści przedstawione powyżej dotyczą jednego projektu badań nad skutecznością psychoterapii online.
Psychodynamiczna psychoterapia online
Niedawno powstało pojęcie Rozszerzonej Rzeczywistości. Jest to system łączący świat rzeczywisty z wygenerowanym komputerowo i naniesionym w czasie rzeczywistym poprzez np.: multimedialne okulary. Umożliwia to uzyskanie potrzebnych informacji praktycznie natychmiast, gdy tego potrzebujemy, gdyż mamy ciągły dostęp do nieograniczonego źródła wiedzy. Z psychoterapią online jest zupełnie odwrotnie. Jako psychoterapeuci psychodynamiczni w sesjach online nie widzimy i nie czujemy wszystkiego co może być nieodzowne w leczeniu. Pacjent podobnie jak terapeuta ma ograniczony dostęp do komunikatów niewerbalnych, oraz nie napotyka w trakcie terapii na trudności, które mógłby w ramach leczenia pokonywać. Innymi słowy fundamentalną częścią psychoterapii psychodynamicznej jest włączenie w proces diagnozy i leczenia wszystkich treści i komunikatów, które będą dostępne jedynie w spotkaniu bezpośrednim. Treści, które zawierają się w tym jak pacjent wchodzi czy wychodzi, jak płaci za sesje, jak odnosi się do przestrzeni terapeuty są nieodzowne w diagnozie i leczeniu. Niemożliwym jest również stosowanie technik odzwierciedlenia i kontenerowania emocji pacjenta. Właściwości przekazu online oraz przekazu bezpośredniego odbiegają od siebie w tak znaczący sposób, że nie można traktować ich jako jednakowych.
Kolejnym aspektem jest ryzyko wzmocnienia psychopatologii pacjenta. Nie każdy pacjent kwalifikuje się do terapii psychodynamicznej, podobnie jak nie każdy mógłby korzystać z psychoterapii online. Samookaleczenia, próby samobójcze, inne formy autoagresji, intencjonalne formy odreagowania w postaci przerwania połączenia i wiele innych nie może mieć miejsca w gabinecie, ale online już tak. Krótko po zakończeniu sesji online może dojść do odreagowania trudnych emocji w przeróżny sposób, natomiast podczas sesji w gabinecie, pacjent ma możliwość by przeżyć oraz przeczekać najtrudniejszy czas przed i po sesji. Jest wiele takich niebezpieczeństw w całym spektrum zaburzeń. Precedensem jest również leczenie uzależnienia od internetu czy takich objawów jak wycofanie społeczne przez Skype’a. Środowisko domu pacjenta może być tylko z pozoru bezpieczne. Nie jest ono neutralne, ale jest związane z emocjami, wspomnieniami, które znacząco mogą wpłynąć na proces leczenia. Nieoczekiwane odwiedziny kolegi, czy odgłosy domowników za drzwiami również nie sprzyjają leczeniu. To wszystko to tylko część niebezpieczeństw, których świadomość jest konieczna by metoda psychoterapii psychodynamicznej była skuteczna ale też by w myśl przysięgi Hipokratesa nie szkodziła pacjentom.
Wyciągając wnioski z wieloletnich rozważań nad tym zagadnieniem Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej umieścił wpis w Kodeksie Etyki Psychoterapeuty Psychodynamicznego o treści: „Fundament ram terapii psychodynamicznej stanowi zasada, że proces psychoterapeutyczny toczyć się może jedynie w bezpośrednim kontakcie między terapeutą a pacjentem. Co wyklucza wykorzystanie elektronicznych form komunikacji.”
mgr Michał Kozaczuk
mgr Michał Kozaczuk jest psychologiem i dyplomowanym psychoterapeutą Czytaj więcej