Zaburzenia lękowe
Pojęcie „zaburzenia lękowe” odnosi się do szerokiej grupy zaburzeń. Wspólną cechą tych zaburzeń jest występowanie stanów lękowych (strachu, lęku, niepokoju), które są reakcją na pojawiające się sygnały z wewnętrznej lub zewnętrznej rzeczywistości psychicznej osoby. Sygnały te są przez nią oceniane, jako mające charakter zagrażający oraz niekontrolowany. Powyższe stany lękowe przejawiają się w sferze myślenia, przeżywania, zachowania a także biologicznej jednostki. Przyczyniając się do doświadczania przez nią znaczącego stresu i cierpienia (definicja własna w oparciu o World Health Organization, 1992)
Na początek warto zwrócić uwagę na zaburzenie lęku uogólnionego, którego posiadanie oznacza dla osoby doświadczanie generalnego i uporczywego lęku. Co więcej, występowanie tego lęku jest niezależne od czynników zewnętrznych. Osobie towarzyszy wtedy proces ciągłego zamartwiania się, że jej lub bliskim osobom może stać się coś „złego. Ponadto, poprzez pisanie „czarnych scenariuszy” przyszłości, iż przyniesie ona niepowodzenie, czy znaczącą porażkę, osoba doświadcza takich objawów, jak stałe poczucie rozdrażnienia, zdenerwowania, drżenia, szybszego bicia serca i niepokoju w nadbrzuszu. Pojawia się również napięcie ruchowe w postaci niemożności spokojnego usiedzenia w jednym miejscu, odprężenia się, bóli mięśniowych, głowy, czy drżenia. Przekłada się to na utrudnione funkcjonowanie procesów związanych z uwagą.
Następne z kolei zaburzenia lękowe typu obsesyjno-kompulsywnego oznaczają, że osoba je posiadająca doświadcza myśli natrętnych zwanych obsesjami, jak i również czynności przymusowych, czyli kompulsji. Termin myśli natrętne odnosi się w tym przypadku do myśli, idei, wyobrażeń, czy impulsów, które są odbierane przez jednostkę, jako „narzucające” się, niechciane oraz sprawiające jej przykrość. Stąd dążeniem osoby jest walka z nimi i chęć pozbycia się ich, co nie przynosi pożądanego efektu a wręcz przeciwnie zwiększa częstotliwość pojawiania się tych obsesji. W rezultacie jednostka ma poczucie niskiej kontroli nad nimi i wysokiego zagrożenia z ich strony. Ponadto w celu zabezpieczenia się przed „spełnieniem” treści myśli natrętnych w rzeczywistym świecie oraz obniżenia lęku, dystresu z nimi związanego, osoba będzie stosowała czynności przymusowe, czyli pewnego rodzaju rytuały i stereotypowe działania. Kompulsje te wydają się jednostce nieefektywne a także bezsensowne. Jednakże pomimo prób powstrzymywania się od nich, nie jest ona w stanie mieć nad nimi kontroli.
Kolejnym zaburzeniem lękowym jest występowanie lęku z napadami paniki. Polega ono na doświadczaniu przez osobę nawracającego napadu silnego lęku, który nie jest ograniczony do specyficznej sytuacji, czy okoliczności. Sposobem przejawiania tego lęku jest przyspieszone bicie serca, bóle w klatce piersiowej, duszności, zawroty głowy lub poczucie nierealności. Ponadto w konsekwencji tych napadów pojawia się lęk przed utratą kontroli, chorobą psychiczną, czy w końcu lęk przed śmiercią. W rezultacie zwiększają się obawy i lęk z nimi związany przed występowaniem kolejnych napadów paniki i ich następstw a także unikanie sytuacji, gdzie ten napad może mieć miejsce. Czas trwania napadów paniki to kilka minut, choć okres ten może się wydłużyć.
Jako zaburzenia lękowe klasyfikowane są również zaburzenia fobiczne. Cechą tych zaburzeń jest występowanie znaczącego nasilenie lęku na sytuacje, czy przedmioty, które w sensie obiektywnym nie noszą wartości zagrażającej dla osoby. Przy tego rodzaju lęku jednostka może doświadczać takich objawów, jak przyspieszone bicie serca, poczucia następującego omdlenia, utraty kontroli nad sobą i sytuacją. Ponadto u osoby występować może również lęk przed śmiercią a także chorobą psychiczną. Co więcej z czasem rozwijają się u niej obawy dotyczące przyszłych doświadczeń związanych z sytuacją fobiczną, które nasilają w sposób istotny lęk przed nimi. W reakcji na zagrażający i niekontrolowany dla osoby stan związany z daną sytuacją, czy przedmiotami będzie ona starała się ona dążyć do ich unikania.
Jednym z zaburzeń fobicznych jest Agorafobia, czyli z jednej strony lęk przed otwartą przestrzenią, z drugiej zaś pozostałymi cechami z tą sytuacją związanymi takimi, jak tłum ludzi, czy niemożność ucieczki z danego miejsca. Lęk agorofobiczny może dotyczyć lęku przed wyjściem z domu, do sklepu lub przed samotnym podróżowaniem. Warto również podkreślić, że może mu towarzyszyć lęk paniczny.
Kolejną fobią z tej grupy zaburzeń jest fobia społeczna, która przejawia się u osoby poprzez występowanie lęku przed oceną, krytyką ze strony innymi ludzi, czy też pewnych grup społecznych. Jednostka doświadczająca tego rodzaju fobii może przejawiać trudności społeczne w ograniczonym zakresie lub rozszerzonym. Mianowicie w konkretnych sytuacjach takich, jak jedzenie lub występowanie w miejscach publicznych albo w ogóle społecznych kontaktów. Zgodnie z tym osoba będzie unikać tych zagrażających sytuacji, co może powodować pełną izolacje społeczną, z wyjątkiem kręgów rodzinnych. Podczas z kolei tego rodzaju sytuacji występującymi objawami będzie czerwienienia się, drżenia rąk, poczucie nudności, czy zwiększona potrzeba oddawania moczu. Tym co również może znacząco osłabiać radzenie sobie jednostki jest jej niska samoocena.
Na zakończenie opisu zaburzeń fobicznych warto się odnieść do tak zwanych fobii specyficznych, czyli takich, gdzie lęk występuje w odniesieniu do określonej sytuacji. Mianowicie do pewnych zwierząt, wysokości, podróżowania danymi środkami lokomocji, chorób, czy wizytami u specjalistów z dziedziny zdrowia fizycznego. Oczywiście sytuacje te mogą wywoływać dążenie do ich unikania a momenty, gdy osoba się w nich znajdzie z doświadczaniem przez nią napadów paniki.
W kategorii diagnostycznej „zaburzenia lękowe” znajduje się również zaburzenie stresu pourazowego i zaburzenie adaptacyjne. Zaburzenia te nie przynależą ściśle do zaburzeń z grupy lękowych. Jednakże ze względu na pewne wspólne cechy z tymi zaburzeniami zostały one ujęte w tej kategorii.
Pierwsze z nich, zaburzenie stresu pourazowego (PTSD) polega na przedłużonej lub odroczonej reakcji stresowej, która jest rezultatem doświadczeń o charakterze wysoce zagrażającym lub katastrofalnym. Doświadczenia te w sensie obiektywnym mogą dla prawie każdego stanowić źródło znaczącego nieszczęścia. Reakcja ta przejawia się w przeżywaniu urazy jeszcze raz na nowo. Osoba reagując w ten sposób doświadcza natrętnych myśli, obrazów, wspomnień związanych ze zdarzeniem tak na jawie, jak i podczas snu. Tym stanom mogą towarzyszyć objawy w postaci poczucia odrętwienia i otępienia emocjonalnego. Tendencja do niskiego stopnia doświadczania przyjemności, izolowania się od ludzi a także unikania sytuacji, przedmiotów, osób związanych ze zdarzeniem stresującym. Ponadto u osoby zwiększa się skłonność do zamartwiania się o możliwość wystąpienia niepożądanych wspomnień. W związku z tym jednostka może doświadczać ciągłego stanu gotowości na ich potencjalną obecność . W rezultacie pojawia się stan napięcia, które zwiększa prawdopodobieństwo wybuchu złości, agresji i reakcji przestrachu.
Drugie z kolei, zaburzenie dezadaptacyjne odnosi się do subiektywnego stanu związanego ze stresem i zaburzeniami emocjonalnymi, jakie doświadcza jednostka w rezultacie pojawienia się w jej życiu znaczących zmian lub stresującego wydarzenia życiowego. Znacząca zmianą życiową może być nowe miejsce zamieszkania, szkoły, czy pracy. Z kolei stresującym wydarzeniem osierocenie lub żałoba. W konsekwencji ten subiektywny stan przyczynia się do istotnych trudności w przystosowaniu się społecznym a także w codziennym funkcjonowaniu. Doświadczanie tego rodzaju skutkują zwiększeniem się stanów lękowych ,zamartwiania się o możliwość poradzenia sobie w tej sytuacji. Pojawia się poczucie niemożności dostosowania, planowania działania w życiu a także pozostania w obecnej sytuacji. Dodatkowo, częsty stanem przeżywanym przez osobę jest nastrój depresyjny.
Na koniec warto odnotować, że formą leczenia zaburzeń lękowych, które jest wskazana i skuteczna jest psychoterapia. W zależności od przypadku rozpatrywana jest zasadność wdrożenia farmakoterapii.
Bibliografia:
World Health Organization (1992). “International classification of diseases: Diagnostic criteria for research (Diagnostic 10th edition).” Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1992.
Co Leczymy
Umów się na wizytę u psychologa
Możesz zarezerwować wizytę w kalendarzu online. Wybierz specjalistę oraz dogodny dla siebie termin. W kilka minut otrzymasz potwierdzenie rezerwacji.