Zaburzenia odżywiania oznacza, że osoba je posiadająca przejawia destrukcyjne postawy wobec aktywności jedzenia, jak i również te wynikające z dążenia do przeciwdziałania niekorzystnym, z punktu widzenia jednostki, skutkom pożywiania się. Zgodnie z tym osoba może powstrzymywać się od przyjmowania posiłków, czy też przyjmowania ich w ilości znacząco odbiegającej od normalnego sposobu odżywiania się. Przyczynia się to do istotnego osłabienia jej zdrowia fizycznego, psychicznego a także w dziedzinie kontaktów społecznych (definicja własna w oparciu o World Health Organization, 1992; American Psychiatric Association,2013).

W celu wyjaśnienia funkcjonowania osób z poszczególnymi zaburzeniami odżywiania, w tym miejscu zostaną przedstawione te najbardziej charakterystyczne, czyli jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa), nadmierne objadania się oraz zaburzenia odżywiania niespecyficzne. Jednakże warto zaznaczyć przy tym, że powyższe zaburzenia odżywiania nie stanowią wszystkich możliwych trudności związanych z odżywianiem się.

Na początek zostanie wyjaśnione, na czym polega jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa). Osoba posiadająca to zaburzenie przywiązuje nadmierną uwagę do obrazu własnego ciała. Bardziej szczegółowo do jego kształtu i wagi. Jest to spowodowane w znaczącym stopniu tym, że jednostki samoocena dotycząca atrakcyjności fizycznej, czy też globalnej samooceny siebie, jako osoby jest zależna właśnie od „jakości” tych atrybutów. Z tego zaś wynika, że osoba doświadcza silnego lęku przed zwiększeniem się kształtów i wagi ciała. Dlatego, że oznacza to dla niej negatywną ocenę swojej atrakcyjności fizycznej, poczucia własnej wartości a także doświadczanie nieprzyjemnych stanów emocjonalnych. Stąd możliwość przeżycia tych niepożądanych konsekwencji zwiększa dążenie do kontrolowania swojego obrazu ciała i przeciwdziałania im. W związku z tym, osoba będzie ciągle zaabsorbowana potrzebą utraty lub utrzymywania bieżącej wagi. Ponadto, będą pojawiać się u niej zniekształcania obrazu własnego ciała w kierunku zabezpieczającym przed negatywnymi ocenami, czyli w postaci zawyżania wagi, czy wciąż niedowalającego jego kształtu. Przekłada to się na posiadanie przez osobę masy ciała, która jest znacząco poniżej normalnej poziomu dla danego wieku i zdrowia fizycznego. Jednakże, jeśli jest to nawet waga zaniżona to w celu jej utrzymania osoba będzie przejawiać inne destrukcyjne dla siebie postawy. Mianowicie narzucać sobie niepożądane plany dietetyczne, nadmierne ćwiczenia fizyczne, stosowanie środków hamujących łaknienie lub lewatywy. Ponadto zachowania mające na celu „oczyścić” organizm z pożywienia, czyli wymiotowanie, używanie środków przeczyszczających, moczopędnych, czy diuretyków. Nadmierne ustalenia dietetyczne mogą również doprowadzać do epizodów objadania się, co zwiększa negatywny obraz osoby, emocje a w konsekwencji podnosi dążenie do przywrócenia kontroli poprzez wzrost wymagań w odniesieniu do wagi i kształtu ciała. Rezultatem tego rodzaju działania jest znaczące osłabienia zdrowia fizycznego, psychicznego, innych celów życiowych oraz społecznych kontaktów.

Następnym zaburzeniem odżywiania jest żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa). Osoba z tego rodzaju zaburzeniem również uwarunkowuje swoją specyficzną samoocenę dotycząca atrakcyjności fizycznej, czy też ogólną odnosząca się do poczucia własnej wartości na wadze i kształcie ciała. Zgodnie z tym, jednostka nadmiernej koncentruje się na kontroli powyższych atrybutów. Przy tym, jej waga ciała nie musi być poniżej odpowiadającej normy dla jej wieku. Cechą charakterystyczną tego zaburzenia odżywiania jest objadanie się taką ilością jedzenia, która jest odbiegająca od powszechnej ilości posiłku dla osoby jej podobnej. Ważnej jest podkreślenie, że towarzyszy temu poczucie braku kontroli, z jednej strony nad możliwością powstrzymywania się od raz rozpoczętego jedzenia, z drugiej z kolei od wielkości zjadanego pożywienia. Po tego rodzaju „posiłku” zwiększa się u osoby negatywna samoocena a także lęk przed zyskaniem wagi. Z tego powodu , charakterystycznym dążeniem tych osób będzie przeciwdziałanie przytyciu poprzez zachowania „oczyszczające” z posiadanego posiłku w postaci prowokowania wymiotów, chęcią wypróżnienia się za pomocą środków do tego służących lub „spalenia” kalorii za pomocą ćwiczeń, czy sposobów przyspieszenia pracy metabolizmu. Jednostka, może również przyjmować restrykcyjne plany dietetyczne, czy „głodówki” mające na celu obniżenie wagi ciała i przywrócenia kontroli nad jedzeniem. Efektem tego jest kolejne rozhamowanie w postaci nadmiernego objadania się, jako rezultat stawiania sobie niemożliwych do realizacji standardów. Ważne jest podkreślenie, że tym co może przyczyniać się to epizodów nadmiernego jedzenia są czynniki psychologiczne takie, jak negatywna samoocena, afekt, nuda, czy niekorzystne układanie się relacji międzyludzkich.

Do zaburzeń odżywiania należy objadanie się, czyli skłonność do zjadania w krótkim czasie takiej ilości jedzenia, która nie jest normalnym posiłkiem dla większości osób jej podobnych. Podczas, nadmiernego objadania się jednostce towarzyszy poczucie braku kontroli nad powstrzymywania się od jedzenia a także od ograniczenia wielkości wchłanianego pożywienia. Inny słowy, osoba ta spożywa posiłek aż do momentu poczucia się „przepełnionym”. Należy podkreślić, że ten sposób jedzenia nie jest wynikiem potrzeby głodu fizycznego. Jest wykorzystywany zaś często, jako środek „uśmierzający” negatywne doświadczania z życia jednostki. Mianowicie, chodzi tutaj o negatywną ocenę ogólną siebie, specyficzną dla obrazu ciała, emocje i kontakty personalne. Warte jest odnotowania, że osoba po takim epizodzie objadania się ma poczucie obrzydzenia do siebie, przygnębienia, czy poczucia winy. Ponadto ten sposób jedzenia wiąże się dla jednostki z poczuciem wstydu oraz zakłopotania przed innymi a w rezultacie może powodować jej izolacje społeczną. Tym co znacząco różni osoby nadmiernie objadające się od osób z bulimią jest niski stopień tendencji do czynności „oczyszczających”.

Warto odnotować, że większość zaburzeń odżywiania to zaburzenia odżywiania niespecyficzne, czyli takie, które nie można jednoznacznie przypisać do jednej kategorii. Innymi słowy, mają one charakter mieszany wymienionych wcześniej trudności doświadczanych przez osobę i nie tylko.

Na koniec należy podkreślić, z formą leczenia, która jest wskazana i efektywna w leczeniu zaburzeń odżywiania jest psychoterapia. W zależności od rodzaju, nasilenia objawów zaburzenia a także współwystępowania innych zaburzeń takich, jak zaburzenia osobowości, psychoterapia zaburzeń odżywiania może znacząco różnić się w swoim zakresie czasu leczenia.

Bibliografia:
American Psychiatric Association (2013). “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Fifth ed.)”. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing
World Health Organization (1992). “International classification of diseases: Diagnostic criteria for research (Diagnostic 10th edition).” Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1992.