Lęk przed bliskością?
Tego typu trudności mogą mieć źródło w naszych wczesno-dziecięcych interakcjach z opiekunami. Separacja, silne konflikty pomiędzy rodzicami, znęcanie się, poważne zaniedbanie, posiadanie rodziców niezdolnych do emocjonalnego zaopiekowania i inne trudne sytuacje w życiu dziecka mogą prowadzić do wytworzenia się tzw. zdezorganizowanego stylu przywiązania.
Czym jest styl przywiązania? Jest modelem naszego funkcjonowania w bliskich relacjach, który tworzy się w interakcji z pierwotnym opiekunem (najczęściej matką). W przypadku dzieci, dla których opiekun jest źródłem lęku (np. przez jego agresję w stosunku do dziecka), styl przywiązania może stać się zdezorganizowany. Centralną trudnością dla niemowlęcia w tym wypadku jest dylemat zbliżanie-oddalanie, gdzie opiekun jednocześnie jest obiektem budzącym lęk, a jednocześnie jest jedyną “bezpieczną bazą” dla małego dziecka (Holmes, 2004). W wyniku tego dylematu, w dziecku powstaje swoista dezorganizacja, która ma odzwierciedlenie zarówno w jego emocjach jak i zachowaniu.
Strach jaki pojawia się w odpowiedzi na obecność opiekuna prowadzi do uruchomienia systemu przywiązania oraz poszukiwania bliskości. Paradoksalnie jednak, w przypadku gdy to opiekun jest źródłem strachu, poszukiwanie bliskości nie ukoi, a zwiększy ilość lęku w dziecku co zwrotnie doprowadzi do jeszcze silniejszego poszukiwania bliskości (Fonagy i in., 2010).
Tego typu błędne koło prowadzi do zbyt dużej aktywacji systemu przywiązania, które może skutkować nadmiernym zaabsorbowaniem bliskimi relacjami w dorosłości. W przypadku takich osób, bliskość będzie związana z ponownym przeżyciem emocji i sposobów radzenia sobie znanych z dziecięcego kontaktu z opiekunem.
Paradoksalnie więc, osoby te mogą jednocześnie być nadmiernie zaabsorbowane bliskimi relacjami i zbyt szybko w nie wchodzić, w tym samym czasie odczuwając dużą ilość lęku i niepewności i w konsekwencji szybko je kończyć. Ponadto, związki te mogą mieć krzywdzący charakter. Dochodzi tu do odtworzenia cyklu interakcji z opiekunem.
Tego typu styl wchodzenia w bliskie relacje jest często spotykany u osób cierpiących na zaburzenie osobowości borderline (Lazarus i in., 2019), gdzie związki są mieszaniną niepewności, nadmiernego zaabsorbowania oraz impulsywności. Co ważne, zdezorganizowany styl przywiązania jest jednym z czynników prowadzących do tego zaburzenia (Mosquera et al., 2014).
Leczenie psychodynamiczne
Zmiana stylu przywiązania i wchodzenia w bliskie relacje jest możliwa przy pomocy psychoterapii psychodynamicznej (np. Travis i in., 2001; Khademi i in. 2019). W podejściu tym zakładamy, że relacja z psychoterapeutą będzie prowadziła do aktywowania podobnych stylów wchodzenia w relację, jak w przypadku relacji z opiekunami czy innymi ważnymi osobami w życiu pacjenta. Odtworzenie emocji i zachowań związanych z tymi pierwotnymi interakcjami w obecności psychoterapeuty będzie stwarzało możliwość na zrozumienie i zmianę sposobu wchodzenia w bliskie związki w przyszłości. Psychoterapeuta łączy to co dzieje się w gabinecie z tym, jak pacjent funkcjonuje w życiu codziennym, jednocześnie pokazując związki z jego historią życia.
Literatura cytowana:
Fonagy, P. E., Luyten, P., Bateman, A., Gergely, G., Strathearn, L., Target, M., & Allison, D. E. (2010). Attachment and personality pathology.
Holmes, J. (2004). Disorganized attachment and borderline personality disorder: A clinical perspective. Attachment & human development, 6(2), 181-190.
Khademi, M., Hajiahmadi, M., & Faramarzi, M. (2019). The role of long-term psychodynamic psychotherapy in improving attachment patterns, defense styles, and alexithymia in patients with depressive/anxiety disorders. Trends in psychiatry and psychotherapy, 41, 43-50.
Lazarus, S. A., Choukas-Bradley, S., Beeney, J. E., Byrd, A. L., Vine, V., & Stepp, S. D. (2019). Too much too soon?: borderline personality disorder symptoms and romantic relationships in adolescent girls. Journal of abnormal child psychology, 47(12), 1995-2005.
Mosquera, D., Gonzalez, A., & Leeds, A. M. (2014). Early experience, structural dissociation, and emotional dysregulation in borderline personality disorder: the role of insecure and disorganized attachment. Borderline personality disorder and emotion dysregulation, 1(1), 1-8.
Travis, L. A., Bliwise, N. G., Binder, J. L., & Horne-Moyer, H. L. (2001). Changes in clients’ attachment styles over the course of time-limited dynamic psychotherapy. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 38(2), 149.
mgr Radosław Sterna
Jest psychologiem, psychoterapeutą psychodynamicznym osób dorosłych, a także doktorantem psychologii. Zajmuje się leczeniem nerwic, zaburzeń osobowości, zaburzeń afektywnych, trudności motywacyjnych, zaburzeń seksualnych oraz innych trudności natury emocjonalnej. Czytaj więcej
