Zaburzenia osobowości oznaczają posiadanie przez osobę względnie stabilnego wzorca funkcjonowania w sferze myślenia, przeżywania, relacji z innymi a także zachowania, który przyczynia się do jej znaczącego osłabienia aktywności w tych dziedzinach życia (World Health Organization, 1992; American Psychiatric Association,2013)
W celu pełniejszego zrozumienia powyższego opisu warto go rozszerzyć o dodatkowe informacje oraz wyjaśnić poszczególne treści w nim zawarte.
Na początek warto odnotować, iż osoba mająca zaburzenie osobowości różni się od osoby bez tego zaburzenia pod względem ilościowym nasileniem pewnych cech. To z kolei przekłada się niekorzystne jej funkcjonowanie.
Na przykład każdy z nas chcąc osiągnąć ważny dla siebie cel stara się sumiennie przygotować do jego realizacji i najlepiej wykonać związane z nim zadanie. Podczas zaś działania napotykając na przeszkody mogą mu się pojawić myśli o niepowodzeniu a co z tym jest powiązane może również zamartwiać się o jego efekt i doświadczać lęku przed popełnieniem błędu, czy porażką. Osoba z zaburzeniem osobowości także będzie zamartwiać się i przeżywać powyższe emocje, ale ich nasilenie będzie w znacząco wyższym stopniu. W rezultacie cel oraz realizacja samej aktywności schodzi na dalszy plan. Tym z kolei co absorbuje całą uwagę osoby jest wystrzeganie się możliwości popełnienia błędu i odniesienia porażki. Dlaczego? Otóż z tego powodu, że osoba ta stawia sobie nadmierne standardy, których osiągnięcie jest delikatnie ujmując bardzo trudne. Zgodnie z tym, zwiększa to możliwość porażki w jej rozumieniu. Ponadto osoba ta nadmiernie generalizuje efekty swoich poszczególnych aktywności na to, jaką jest ogólnie wartościową, czy też kompetentną jednostką. W związku z tym nie ma co się dziwić temu, że uważnie monitoruje swoją aktywność.
Ważnym aspektem potrzebnym do zrozumienia osób z zaburzeniami osobowości jest to, iż ich wzorzec funkcjonowania nie ogranicza swojego niesprzyjającego wpływu tylko do jednej dziedziny życia, ale rozciąga się na wszystkie jego sfery.
Na przykład osoba zaniżającą swoją ogólną wartość i generalny poziom kompetencji może wycofywać się z szeregu różnych aktywności. Mianowicie ze zdawania na cenione przez nią studia, ubieganie się o pożądaną dla niej pracę, czy w końcu ze znaczących relacji z innymi ludźmi. Dlatego, że osoba ta z jednej strony negatywnie całościowo ocenia siebie, z drugiej z kolei doświadcza lęku przed negatywną oceną a także lęku przed odrzuceniem.
Istotną kwestią jest wyjaśnienie, co należy rozumieć przez stabilny wzorzec funkcjonowania. Oznacza to, że osoba z zaburzeniem osobowości przejawia postawy, które mają charakter sztywny pomimo faktu, iż przynosi jej to niekorzyści w życiu. Ponadto, stabilność wzorca funkcjonowania dotyczy jego trwałości występowania przez całe życie jednostki.
Sztywność postaw może przejawiać się w nadmiernej skłonności do obrony siebie poprzez z jednej strony nadmierne idealizowanie własnej osoby i swoich relacji z innymi ludźmi, z drugiej z kolei nadmierne dewaluowanie swojego Ja oraz swoich związków interpersonalnych. Podejście tego rodzaju przynosi niekorzyści osobie w postaci niestabilności swojej samooceny, kompetencji, kontaktów z bliskimi, a także emocjonalnej. Jednakże pomimo zwiększających się negatywnych konsekwencji w życiu osoby z zaburzeniem osobowości to nie zmienia ona, niezależnie od sytuacji, swoich sposobów obrony siebie. Dlatego właśnie tego rodzaju wzorzec funkcjonowania jest rozumiany, jako sztywny.
Trwałość posiadania danego wzorca pewnych cech oznacza, że kształtował on się przez okres dzieciństwa, dojrzewania aż do wieku dorosłego.
Z powyższego stwierdzenia wynikają dwa wnioski. Po pierwsze, że zdiagnozowanie zaburzenia osobowości u osoby, ze względu na ciągłość procesów rozwojowych, jest uzasadnione dopiero w wieku dorosłym. Po drugie z tego powodu, iż w momencie ukształtowania się względnie stabilnych cech osobowości człowiek doświadcza w pełni ich niekorzystnego wpływu na swoje funkcjonowanie w świecie.
Dla przykładu można wyobrazić sobie osobę, która w dzieciństwie była nagradzana przez ludzi dla niej znaczących za postawy stanowiące rezultat ich potrzeb oraz oczekiwań. W rezultacie jej celami życiowymi będą te dzięki, którym będzie zyskiwała aprobatę i prestiż społeczny. Oznaczać to może, że nie rozwinie ona w sobie kompetencji oraz umiejętności na poziomie pozwalającym jej dostosować się do wymagań życiowych. W dorosłości zaś jej samodzielne funkcjonowanie może być utrudnione i stąd zwiększać się będzie jej zależność od innych ludzi. Z tego powodu osłabienie wynikające z posiadania zaburzenia osobowości przez osobę jest w większym stopniu doświadczane w okresie dorosłym.
Wskazane jest również zwrócenie uwagi na dwie ważne kwestie dotyczące zaburzeń osobowości. Po pierwsze, osoby posiadające zaburzenie/a osobowości są bardziej skłonne do doświadczania innych zaburzeń takich, jak zaburzenia lękowe (nerwice), depresyjne, odżywiania, czy uzależnienia. Po drugie, zaburzenie osobowości utrudnia w sposób znaczący leczenie tych zaburzeń a także zwiększa prawdopodobieństwo ich późniejszych nawrotów. Na koniec należy podkreślić, że formą leczenia zaburzeń osobowości, która jest najbardziej wskazana i skuteczna jest psychoterapia.